Cangar Destanı ; Moğolların Büyük Destanı

Moğolların sözlü bir efsanesi olan Cangar, Çin edebiyatının en önemli eserlerindendir. Tibetlilerin Gezer Han ve Kırgızların Manas efsanesiyle birlikte Çin'deki azınlık milliyet efsanelerinin üç büyüklerinden birisi olarak bilinir. Juungar, Hoşuud, Durbed ve Dorbod'lardan oluşan Moğol Oyrat kabilelerindeki halk ozanlarının eserlerinin derlenmesiyle ortaya çıkmıştır. Efsaneye göre, Cangar'ın ülkesi Bomba, insanların sonsuza kadar yirmi beş yaşında gençler olarak kaldığı bir Cennet'tir. İnsanlar ne yaşlanmakta ne de ölmektedir. Cangar'ın cennetinde yani Bomba'da mevsim yıl boyu bahardır; ne kavurucu yazlar ne de sert kışlar vardır. Serin meltemler eşliğinde yağan bereketli yağmurlar, çiçeklere ve çayırlara can vermektedir. Cangar Efsanesi, Moğol halkının kahramanlık, barış ve vatan sevgisini yansıtmaktadır. Yüz yıllardır Cangar'ın hikâyeleri, hayatlarını Cangar'ın hikâyelerini anlatıp türkülerini söylemeye ve onu Moğol belleğinde canlı tutmaya adayan "Cangarcı" (Cangarqi) adı verilen ozanlar tarafından nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Bu destanın bazı baskıları 100 bölümden oluşurken bazıları sadece 25 ya da 26 bölümden oluşmaktadır. Cangar araştırmacısı Çinli Jia Mucha, Cangar Efsanesi Derlemelerinin Yeni Çevirisi adlı eseri yayına hazırlamıştır. Eser, Cangar efsanesinin en kapsamlı baskısıdır. Jia Mucha, Destan ile ilgili Çin, Moğolistan ve Rusya'da yaygın bir şekilde bilinen hikâyeleri 25 bölümde derlemiştir. Cangar efsanesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) Dünya Manevi Kültür Mirası listesine eklenmiştir.