Benim Üniversitelerim

Gorki'nin yaşam öyküsünü anlatan üçlemenin bu son kitabı onun yirmili yaşlarına kadar topladığı hayat deneyimleri üzerine kuruludur. Kunduracı çıraklığından aşçı yamaklığına kuş avcılığından ikona mağazası tezgahtarlığına kadar bir tür hayata hazırlanma aşamalarından geçen yazar hak ettiğini düşündüğü yüksek öğrenime yönelir. Kazan'daki üniversiteye girme imkanı bulamayan Gorki hayat üniversitesinin içinden geçer. Önceki iki özyaşam öyküsü romanındaki doğal kırsal dünya burada yerini kentin izbe içindeki hayatlar gibi yıkık dökük ama ayakta duran binalarına bırakır. Yazar bizi ara sıra yorum kattığı bir belgesel sinema tekniğiyle farklı toplumsal katmanları temsil eden renkli tiplerin karakterlerin dünyasından geçirirken hayat üniversitesinden mezun oluşunun da ipuçlarını verir. Gorki kötülüğün hoşgörüsüzlüğün tembelliğin ve aptallığın dünyevi ve dinsel kurumların baskısından çok daha belirleyici olduklarını hatırlatır bize Benim Üniversitelerim onun bu engellere karşı verdiği mücadelenin üçüncü aşamasını oluşturur.