Karahanlı Türkçesinde Tasarlama Kiplerinin Kiplik İşlevleri

Türk dili, öteden beri milletin hareketli yaşam tarzının bir sonucu olarak fiil bakımından zengin bir dildir. Türk dilinin en eski devrelerinden başlayarak cümle yapılarını ele aldığımızda fiillerin bolca kullanıldığı, bazen sadece yüklemden ibaret yapılarla karşılaşırız. Cümlelerde anlatılmak istenen zamanın ve bahsedilen şahsın fiil kök veya gövdesine yüklenmesi sonucu zamana ve şahsa bağlı yüklem yapıları ortaya çıkar. Zaman ve şahıs dışında bazen de sadece tasarlanan bir şekil fiile yüklenmiştir. İşte bu kitapta, Orta Türkçe dil devresinin ilk eserleri niteliğinde olan Kutadgu Bilig, Divanu Lugati't-Türk ve Atebetü'l-Hakayık isimli eserlerde yer alan tasarlama kipleri ve bu kiplerin kiplik işlevleri incelenmeye çalışılmıştır. Tasarlama kipleri şart, gereklilik, emir ve istek kipleri olarak dört kategoriye ayrılır. Her bir kipin, adını aldığı temel işlevi dışında birtakım kiplik işlevleri bulunur. Bu işlev zenginliği, bir yönüyle dilin ifade zenginliğinin de göstergesidir.