Kumuk Halk Şairi Yırçı Kazak (giriş-metin-sözlük)

Dünya üzerinde çok geniş bir coğrafyada konuşulan Türkçemiz, Kafkasya'da Kumuk, Nogay, Karaçay, Malkar, Türkmen ve Azerbaycan Türkleri tarafından kullanılmaktadır. Yaklaşık 300 bin nüfusa sahip Kumukların büyük bir kısmı Dağıstan'da yaşamaktadır. Çeçenya, Kuzey Osetya, Suriye, İran ve Türkiye topraklarında yaşayanlar da mevcuttur. Kumuk Türkçesi Türk dilinin Kıpçak koluna bağlı bir şive olup Oğuz lehçesinin bazı özelliklerini de göstermektedir. Bir dönem bölgede lingua france olarak kullanılmış, pek çok Kafkas kavminin ortak dili olmuştur. Güçlü bir halk edebiyatına sahip olan Kumuklar 19. yüzyılın başlarından itibaren çağdaş edebiyatlarını oluşturmaya başlamışlardır. 1830'da Dağıstan'ın Buynaksk şehrinde doğan büyük şair Yırçı Kazak, Kumuk edebiyatının kurucusu kabul edilmektedir. Sürgünlerle dolu çileli hayatını, yılmadan göğüs gerdiği zorlukları, düşmanlarıyla mertçe mücadelesini zengin ve canlı bir üslupla şiirlerine aktarmıştır. Tam anlamıyla orijinal bir şair olan Yırçı Kazak'ın Kumuk dil ve edebiyatına hizmetini Anadolu'da Yunus Emre'ye, Kazakistan'da Abay'a, Türkmenistan'da Mahtumkulu'ya benzetmek yerinde olacaktır.