Osmanlı Devletinde Bürokrasi

Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde devlet yönetiminin kendine has özellikleri vardır. Yönetim yapısı monarşi olmakla birlikte kanun bilincinin yerleştiği, adaletin esas alındığı bir gerçektir. “Osmanlı Tarzı” diyebileceğimiz bürokratik yapılanma, Fatih dönemine kadar geleneksel usuller içersinde gelişmiş iken, bu dönemden itibaren kanunnamelerde daha sistematik bir hale gelmiştir. Devşirme ve bir nevi lonca sistemiyle bürokraside liyakat esas alınmış, Fatih Kanunnamesi'yle üst bürokrasinin kariyer çizgileri belirlenmiştir. Devlet yönetiminin merkezileşmesine paralel olarak yazışmaları yürüten “kalemiye sınıfı” gelişme göstermiştir. İç ve dış sebeplere bağlı olarak Osmanlı Devleti'nin gerileme sürecine girmesiyle II. Mahmud döneminden itibaren köklü idari reformlara girilmiş, bürokraside özellikle Tanzimat sonrası batı tarzı düzenlemeler yapılmıştır. Fakat bu düzenlemeler ekonomik şartlara bakılmadan, milletin gelenekleri ve eğitim altyapısı düşünülmeden yapıldığından başarılı olamamıştır. Bu nedenle bürokratik yapı, batıdakilerin kötü bir kopyası seviyesine düştüğünden, istenilen sonucun alınması bir yana, bir uydulaşma derecesine düşülmüştür. Böyle de olsa bugünkü idari yapılanmanın köklerini Tanzimat öncesi ve sonrası reformlarda aranması gerçeği açıktır.