Mukâvele-i İctimâiyye - Toplum Sözleşmesi

"Ben İstanbul'dayken İttihâd'ı yeni tesis eylediğimiz zaman bu keyfiyetin farkına vararak şu mühim muhakemelerde efkârı umumiyeye delâlet etmek için uzun uzadıya malumat vermeyi kurmuş, hatta işe Jean-Jacques Rousseau'nun Kontrasosyal adlı eserinden başlamıştım ki mülkî hukukun esası olduğundan her yerde muhakeme ve mübahesenin esası kabul edilmiştir. Bunu sadece bir tercüme ile yetinmeyip icap eden yerlerini izah dahi ediyordum. (...) Bununla beraber gerek tercümem ve gerek izahatımın bazı mertebe noksanları dahi olduğu için bunlara evvel emirde İttihâd'da yer verdikten sonra bir daha tashihçe ıslahla kitap olarak dahi basacaktım. Ama iş yalnız böyle bir Kontrasosyal ile dahi bitmeyecekti. (...) Vakıa bu hizmetim dahi bazı mertebe kınamalardan kurtulamadıysa da artık kınamalara kemaliyle sınaşmış olduğumdan bunun bir şekilde engellemesi olamamaktaydı. Ancak nihayetinde itiraza kudretim kifayet etmeyen bir taraftan hemen resmîye yakın bir surette olarak menolundum. Sebebi Fransa Büyük İnkılabı'nı meydana çıkarmış olan birinci eser bu eser olduğu imiş. Eğer bu eser lisanımıza naklolunursa bizde dahi bir inkılap vukua gelmek ihtimalin haricinde değilmiş." Ahmed Midhat