Savaş Ve Askerlik Üzerine

Savaş ve Askerlik Üzerine, bir romancı olduğu kadar önemli bir düşünür de olan Tolstoy'un savaş, askerlik, din, milliyetçilik ve yurtseverlik üzerine düşüncelerini açıkladığı makalelerini bir araya getiriyor. Bu kitaptaki makalelerde Tolstoy, halkı savaşa özendiren milliyetçiliğe ve yurtseverliğe, savaşı tanrı adına meşru göstermesi nedeniyle de dine karşı çıkıyor. Tolstoy'a göre "Yurtseverlik ve milliyetçilik iyi olamaz. Savaşı yaratan yurtseverlik ve milliyetçiliktir. Dolayısıyla, savaşı yok etmek için önce yurtseverliği ve milliyetçiliği yok etmek gerekmektedir. Yurtseverliği yok edebilmek için, her şeyden önce onun kötülük olduğuna inanmak gerekir ve bunu gerçekleştirmek de çok güçtür. (...) Yurtseverlik ve milliyetçilik iyi olamaz. Neden insanlar bencilliğin iyi olabileceğini söylemiyorlar? Yurtseverlik ve milliyetçiliğin bencillikten ne farkı vardır? (...) Hükûmet ve hükûmete nüfûz eden ve elbette başkalarının emeğiyle yaşayanlar için çalışanlar üzerinde hâkimiyet kurmaya yarayan bir araç gereklidir; bu araç ordudur. Savaşseverler, yani zenginler ve hükûmetler için askerlik somun ekmek gibidir, asker ise somundan kesilmiş bir dilimdir, ölecek olan askerin ve düşmanın onlar için önemi yoktur. Dış düşmanlara karşı savunma, yalnızca bahanedir ... bu tüm hükûmetler için geçerlidir. Bu kişiler, kendi halklarını ve diğer ulusu tahrik etmekte, daha sonra da ulusun refahı ya da savunması için savaş ilânından başka bir çıkış yolu yokmuş görüntüsü vermekte ve bu savaş yine generaller, subaylar, tüccarlar ve genelde de zengin sınıflar için yararlı olmaktadır. Aslına bakılırsa savaş, askerlerin var oluşunun kaçınılmaz sonucudur. Ordu, yalnızca hükûmetlerin kendi emekçi halkı üzerinde hâkimiyet kurmaları için gereklidir." Tolstoy bu kitapta yayımlanan makaleleri nedeniyle önce Çar ve Çar'a kölece bağlılıklarını gösterme amacıyla yanıp tutuşan siyasî (asker/sivil) elit tarafından vatan haini ilân edilmiş, sonra da kiliseden aforoz edilmiştir. Tolstoy'un bu kitaptaki görüşleri hümaniter düşüncenin savaş ve milliyetçilik karşıtı algısında yol gösterici olmuştur.