Beşeriyetin Fahr-i Ebedȋsi Nebȋmizi Bilelim ve Cihâd-ı Ekber'e; Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi

ІІ. Meşrutiyet döneminin önde gelen fikir adamlarından biri olan Şehbenderzâde Ahmed Hilmi siyasetin yanı sıra kelâm, felsefe, tasavvuf ve tarihle de meşgul olmuş; ayrıca şiir, roman ve tiyatro eserleri kaleme almıştır. Onun ilk defa yeni harflerle kültür dünyamıza katılacak olan Beşeriyetin Fahr-i Ebedȋsi Nebȋmizi Bilelim ve Cihâd-ı Ekber'e adlı iki risalesi bu kitapta bir araya gelmekte. Beşeriyetin Fahr-i Ebedisi Nebimizi Bilelim adlı eserde hakikat mefhumu, insanın hakikat endişesi, hakikate erişebilmesinin mümkün olup olmadığı gibi hususlar bazı hadis-i şerifler etrafında felsefî olarak açıklanmıştır. Bu çerçevede dile getirilen temel fikir şöyle özetlenebilir: Her insanın, her düşüncenin yönelmesi gereken gaye Mutlak Hakikattir. Mutlak Hakikati en güzel, en kâmil şekilde ifade edebilen ise "Beşeriyetin Fahr-i Ebedîsi, Kâinatın Efendisi Hz. Muhammed"dir. Yazar, Cihâd-ı Ekber'e adlı risalede ise "İki günü denk olan ziyandadır." hadis-i şerifinden hareketle Müslümanları içinde bulundukları ataletten kurtulmaya davet eder. İçinde bulunulan asrın en müthiş ve etkili silahının sanat ve marifet olduğunu; cahil ve fakir milletlerin hukukunun gasbedilmiş ve hayat haklarının ortadan kaldırılmış olduğunu dile getirir. Müslümanları kuru kuruya hamiyet davasında bulunmakla suçlar; fikriyle, malıyla din ve milletine hizmet edebileceklerin bir araya gelip iftihar edilebilecek teşebbüslere ön ayak olmalarını tavsiye eder. Cenâb-ı Hakk'ın insanlara müjdesi olan "ihsan sahipleri ve güzel hareket işleyenler ve iyilik edenleri sevdiği" kutlu sözü gereğince herkesi en büyük cihada, yani cehalete ve kötü ahlâka karşı çıkmaya çağırır.