Fena ve Beka: Yolu İbn-I Arabi'nin Tasavvufundan Salih Baba'ya

Salih Baba'nın kişisel mankabesini okuyucu kendisinin edebî yaratılarından ve tarihî verilerden yola çıkarak inşa edebilir. Bilgilerin, verilerin birleştirilmesi ve Salih Baba'nın tarihî kişiliğine dair birçok kare fotoğrafta yerini bulur; ancak elde edilen fotoğraf kendisinin bir kahraman olarak erginleme sürecinin anlaşılması konusunda fuluğ kalacaktır. Zira hikayeyi bu yönüyle anlama isteği ve gayreti özel bir durumdur. Çoğunluğunun düşüncesinden farklı olarak daha derine yönelme, hikayenin yapısına, içeriğine ve kahramanın özelliklerine yeniden odaklanmak, onlara yeni ve farklı anlamlar yüklemek gerekir. İçindeki kahramanla öyle ya da böyle irtibatlanamayan bir okuyucu için ise bu yol kapalıdır. Hikaye anlatılan şekliyle gerçek bir öyküdür. Kahraman uzak ya da yakın geçmişte yaşamıştır ve okuyanın, dinleyenin, izleyenin hayatına doğrudan dokunmaz. Hikayeyi tüm yönleriyle kendimizden uzaklaştırdığımızda ise onun anlamsal katmanlarının açılımı gerçekleşemez. Hikaye bizi bize anlatıyor, kabulü ile dinlendiğinde durum biraz daha farklılaşacaktır. Üzerinde düşünce geliştirdikçe yorumun gücü artacak ve hikayenin aktardığı simgesel dil çözülecektir. Salih Baba ise kişisel menkabesini kendisinden önceki ustaların deyişlerinin onun kalbinde Salih'in dilince yankılanmasıyla örer. Bir başka deyişle kendinden önceki tasavvuf gelneğini Arabî başta olmak üzere bu mukaddes yolu aydınlatan rehberlerden devralır ve bu geleneği Salih'in dilinden bizlere aktarır.